Nga Tomor Shehu
Fitorja e Partisë Socialiste (PS) në zgjedhjet e fundit parlamentare ishte rezultat i një kombinimi faktorësh politikë, institucionalë, socialë dhe gjeopolitikë. Më poshtë paraqiten 25 arsyet kryesore pse PS arriti të sigurojë një fitore të thellë. Sipas mendimit tim, fitorja është një kombinim i këtyre faktorëve:
Ndryshimet kushtetuese te 30 korrikut 2020 qe kreu PS me deputetet zevendesues te PD qe ishte larguar nga Parlamenti, ndryshime qe vendosen qe Koalicionet do të regjistrohen si subjekte të vetme, dhe duhej të paraqisnin një listë të përbashkët kandidatësh, dhe jo më të ndara për çdo parti I sollen PS 4 deputete pa filluar gara zgjedhore e 11 majit 2025.
Sistemi zgjedhor aktual, proporcional në 12 qarqe zgjedhore që përkojnë me ndarjen territoriale të vendit, ku mandatet ndahen sipas sistemit D’Hondt me lista të hapura dhe të mbyllura në 1/3, i solli PS-së të paktën 8 deputetë më tepër sesa do të merrte në një sistem proporcional kombëtar. (PS nxjerr 1 deputet për 8,500 zgjedhës, ndërsa partitë e reja nxjerrin 1 deputet për 35,000 zgjedhës.)
Ndarja administrative e vitit 2014, e kryer vetëm me votat e PS-së, vazhdon të ndikojë në mënyrë favorizuese për këtë forcë politike në proceset zgjedhore (jo vetëm ato lokale).
Mospjesëmarrja e PD-së në zgjedhjet lokale të vitit 2019 dhe konkurrimi jo i barabartë në zgjedhjet e vitit 2023 (ku PD nuk kishte as vulë, as sigël, as zyra, as para), në të cilat PS fitoi 57 bashki dhe PD vetëm 4, i dha një avantazh cilësor për këto zgjedhje PS-së. Në asnjërën nga bashkitë që kishte fituar PD, në këto zgjedhje nuk fitoi PS.
PS ka një strukturë organizative të fuqishme, e trashëguar nga ish-organizatat e PPSH dhe e përforcuar nga administrata publike, duke e bërë atë më të qëndrueshme dhe efektive në mobilizimin elektoral.
Krijimi i një sistemi patronazhist, informativo-politik, kryesisht me punonjës të administratës vendore dhe qendrore, i cili merret deri në qelizë me problemet familjare, duke shfrytëzuar plotësisht asetet informative të shtetit, dha një ndihmë serioze PS-së, si brenda vendit, ashtu edhe në diasporë.
PS shfrytëzoi më së miri disa tipare historike të shqiptarëve, si bindja ndaj “më të fortit”, si dhe e kishte më mirë parasysh se feudet, tarafet dhe bajraktarizmi janë simbol i shumicës së shqiptarëve. Mbi këtë bazë ajo hartoi strategjinë elektorale, duke u mbështetur tek ndikimi shumë i madh i pushtetit vendor: kryetarë bashkie, administratorë njësish dhe kryepleq, që mbi 95% në Shqipëri janë të PS-së.
Vendosja në lista e personave të mbështetur nga krimi dhe që sjellin vota, si dhe lejimi i strukturave kriminale të bëjnë fushatë me resurset e tyre, krijoi avantazh në disa zona zgjedhore (aty ku duhej për të ndryshuar numrin e deputetëve në favor të PS-së).
Konsolidimi ndër vite i “korporatës”: qeveri–media–administratë–oligarki–PS–krim ka krijuar një sistem bashkëpunimi dhe ndihme reciproke para, gjatë dhe pas zgjedhjeve. Qënia pjesë e kësaj korporate i ka dhënë avantazhe të qenësishme PS-së.
Kontrolli i mendimit publik nëpërmjet medias, rrjeteve sociale, si dhe mbyllja e TikTok-ut dhe kufizimi i postimeve në rrjete, ishte një tjetër avantazh për PS. PS dominoi informacionin publik, duke kontrolluar median tradicionale dhe duke kufizuar zërat kritikë në rrjete sociale.
Një sistem drejtësie i ngurtë, apo i kapur, që nuk vendosi autoritet në lidhje me zgjedhjet (duke mos gjykuar apo dënuar për problemet e hasura dhe të kapura në zgjedhjet e mëparshme), nuk arriti të parandalojë shkeljet e ligjit zgjedhor më 11 maj. Kjo ishte në favor të partisë në pushtet, pra duke i lejuar PS-së, praktika te paligjshme.
Identifikimi i PS-së me shtetin, i cili duke kontrolluar pothuajse gjithë ekonominë – kontrollonte edhe zgjedhësit dhe votat (buxhet, tendera, leje, licenca, biznese, kompani, punëtorë, zgjedhës). PS, përmes kontrollit të buxhetit, tenderave, licencave dhe punësimeve, ndërtoi një varësi totale të zgjedhësve nga shteti dhe për rrjedhojë nga vetë partia.
Përdorimi i të gjitha aseteve shtetërore përpara dhe gjatë fushatës. Kryerja e punëve publike si punë të PS-së,iInvestime të kohës së fundit, shperblime, leje ndërtimi dhe vendime të favorshme para fushatës krijuan një lidhje të drejtpërdrejtë midis shtetit dhe fushatës elektorale të PS
Marrja e vendimeve (ligje, VKM, shpërblime, heqje gjobash, leje ndërtimi, etj.) gjatë periudhës 4-mujore para zgjedhjeve ishin një shkelje e kodit zgjedhor dhe ishinpjesë e strategjisë për të siguruar vota.
Paraja e fituar në mënyrë të paligjshme, dhe ajo e krimit, u hodh me shumicë në fushatë nga ana e PS-së. Duhet thënë se ajo zotëronte “aksionet” më të mëdha në këtë lumë parash, duke tejkaluar të gjitha mundësitë e opozitës.
Komisioneri i zgjedhjeve ishte në funksion të veprimeve dhe strategjive elektorale të PS-së. Veprimet e Komisionerit Zgjedhor kanë qenë shpesh në sinkron me interesat e PS-së. Veprimet dhe mosvepromet e tij sidomos në votat e diasporës kishin një ndikim të madh për PS-në.
Përçarja dhe lufta në opozitë, kryesisht në PD, luftë e mbajtur gjallë dhe e financuar edhe nga vetë PS, me ndihmën e miqve të saj ndërkombëtarë.
PS kontribuoi në përçarjen e PD, mbështeti aktorë të caktuar brenda saj dhe shfrytëzoi sistemin gjyqësor për ta mbajtur në krizë dhe presion. Gjyqi i vulës dhesimboleve u zgjat 3 vite. Mbajtja e opozitës nën presionin e sistemit gjyqësor, duke burgosur liderët dhe duke vonuar proceset përtëritëse dhe zgjedhore të sajfavorizuan dukshëm PS-në.
Kandidimi në listat e PS-së në çdo qark i ish-drejtuesve të PD-së, LSI-së ose partive të tjera opozitare, dhe ish-përfaqësuesve të zëshëm të opozitës, me qëllim për të gërryer votat e djathta.
Financimi “nën tavolinë” i partive të reja, të krijuara për të marrë vota, shumica prej të cilave ishin vota të opozitës ishte një faktor për shpërndarjen e votavesidomos të atyre gri.
Pjesa më e madhe e të larguarve nga vendi janë të papunë dhe profesionistë, tradicionalisht votues të opozitës.
Një pjesë e elektoratit zgjodhi “vazhdimësinë”, me idenë se PS-ja ofron më shumë stabilitet dhe përfaqësim ndërkombëtar.
PS pati një mbështetje më të madhe ndërkombëtare nëkëto zgjedhje. Kështu:
Lejimi nga aktorët ndërkombëtarë i trafikut të drogave të forta (pas kanabizimit), për të rritur momentalisht ekonominë dhe për të zhvilluar turizmin, sidomos në jug.
Paraqitja e PD-së si e ndikuar nga lëvizja Trump në disa vende europiane shihej me dyshim. PD dhe elementë të saj u perceptuan si të afërt me ideologjitë konservatore perëndimore të cilat shiheshin si kërcënim për balancat gjeopolitike pro-globaliste në Shqipëri.Ideja se globalizmi dhe Soros do ta mposhtnin këtë ndikim në Shqipëri i miklonte shumë shtete dhe prandaj ata ndihmonin të fitonte PS-ja.
