Ka dalë raporti i vëzhguesve te huaj të përfshrë në rrjetin e organizatave të monitorimit të zgjedhjeve (Misioni Ndërkombëtar i Vëzhgimit të Zgjedhjeve të ENEMO). Më poshte është raporti i plotë:
NJOFTIMI PËR SHTYP
Deklarata e Gjetjeve dhe Përfundimeve Paraprake të ENEMO, zgjedhjet parlamentare të 25 Prillit 2021, Shqipëri
Tiranë, 26 Prill 2021 – “Rrjeti Evropian i Organizatave tëMonitorimit të Zgjedhjeve (ENEMO) vlerëson ndryshimetzgjedhore të paraqitura në vitin 2020 si një hap përpara nëharmonizimin e legjislacionit me standardet ndërkombëtare. Sidoqoftë, zgjedhjet parlamentare të vitit 2021 u zhvilluan në njëambient politik dhe të fushatës shumë të polarizuar dhe tëtensionuar, përkundër përpjekjeve për të siguruar zhvillimin e duhur të sondazheve. ENEMO ngre shqetësimin për rastetalarmante të dhunës disa ditë para dhe në ditën e zgjedhjeve. Nëkundërshtim me Ligjin, një numër i konsiderueshëm votuesish, kryesisht shtetas që jetojnë jashtë dhe pacientë të shtruar në spital, u privuan nga e drejta e tyre për të votuar ”, tha Dr. Gianluca Passarelli, Shefi i Misionit ENEMO në Shqipëri në konferencën përshtyp të mbajtur në Hotel Rogner .
Misioni ka ndjekur përgatitjet për zhvillimin e zgjedhjeveparlamentare të 25 Prillit që prej 29 Marsit. Në Ditën e Zgjedhjeve, misioni vëzhgoi votimin në qendrat e zgjedhura të votimit nëkryeqytetin e Tiranës, por edhe në qytetet e Elbasanit, Durrësit dheKamëz.
Ai shtoi: “Votimi në Ditën e Zgjedhjeve ishte përgjithësisht irregullt dhe anëtarët e komisionit zgjedhor duket se po e menaxhonin mirë procesin. Sidoqoftë, në disa raste anëtarëve tëKomisionit të Qendrës së Votimit (KQV) duket se u mungontenjohuria e duhur për procedurat. Pavarësisht nga prania e lartë e forcave të policisë të vendosura për të garantuar sigurinë në Ditën e Zgjedhjeve, duhet të ngrihen shqetësime në lidhje me rastet e dhunës, prishjen e rendit publik, akuzat për blerjen e votave, shkeljen e fshehtësisë së votës ose votimin familjar të raportuar ngamedia. Këto raste duhet të hetohen si duhet nga autoritetetshtetërore dhe të ndiqen penalisht nëse është e nevojshme “.
Zgjedhjet parlamentare 2021 u kryen brenda kornizës së ndryshimeve të reja në legjislacionin zgjedhor të miratuar më 23 korrik dhe 5 tetor, 2020. Ndryshimet kishin të bënin me një gamë të gjerë çështjesh si administrata e zgjedhjeve, financimi i fushatës, abuzimi i burimeve shtetërore, votimi nga qytetarët që jetojnë jashtë vendit, zgjidhja e mosmarrëveshjeve zgjedhore, etj.
“Futja e votimit preferencial u mundësoi qytetarëve të votojnë për kandidatin e tyre të preferuar. Sidoqoftë, pragu i vendosur i votave preferenciale duhej të merrej nga kandidatët për të qenë në gjendje të ndikojë në renditjen në listën e kandidatëve uli ndikimin e ndryshimit. Për më tepër, mundësia për udhëheqësit e partisë për të kandiduar në deri në katër rrethe krahasuar me kandidatët e tjerë që mund të kandidojnë vetëm në një qark krijoi më shumë mundësi për ta. Trajtimi i diferencuar i kandidatëve nuk është i justifikuar ”, tha Analistja Ligjore Znj. Elene Nizharadze.
Në përgjithësi, ENEMO vlerëson punën e KQZ-së si transparente dhe informuese për publikun. Vendimet u morën në një mënyrë kolegjiale midis organeve të të njëjtit nivel brenda KQZ-së, me përjashtim të Komisionerit Shtetëror të Zgjedhjeve i cili merr vendime në mënyrë të pavarur. Afatet u ndoqën kryesisht, ndërsa asnjë kalendar elektoral i disponueshëm për publikun nuk ishte përgatitur për të rritur transparencën dhe llogaridhënien, në drejtim të ndjekjes së afateve ligjore dhe afateve të përgjithshme për përgatitjet e zgjedhjeve. ENEMO vëren se përfshirja e ish-zyrtarëve politikë dhe zyrtarëve të kabinetit krijon hapësirë të mundshme për politizim shtesë të KQZ-së.
Znj. Kristina Kostelac, Analist i Administrimit të Zgjedhjeve / Vëzhguesi i KQZ-së deklaroi: “ENEMO mirëpret miratimin e akteve nënligjore përkatëse nga KQZ-ja që mundësoi përdorimin e teknologjive të reja, përfshirë Sistemin Elektronik të Identifikimit të Votuesve (EVIS) dhe projekte pilot të votimit dhe numërimit elektronik. ENEMO vëren se materialet për edukimin e votuesve të paraqitura në faqen e internetit të KQZ-së janë të kufizuara dhe kryesisht citojnë artikujt e Kodit Zgjedhor. Shqetësime shtesë u ngritën në lidhje me ndryshimet e shumta në vendet e qendrave të votimit afër Ditës së Zgjedhjeve, të cilat çuan në konfuzion të votuesve dhe mund të dekurajonin potencialisht një numër të votuesve nga pjesëmarrja në zgjedhje. “
Kur bëhet fjalë për të drejtat e votuesve, ajo shtoi: “ENEMO vëren se e drejta e votuesve që banojnë jashtë vendit duhet të ishte garantuar, ndërsa KQZ-ja duhej të kishte hartuar të gjitha aktet nënligjore dhe të siguronte kushtet për të mundësuar votimin jashtë vendit, pavarësisht nga afati i kufizuar. Për më tepër, ENEMO dënon mungesën e plotë të vullnetit politik për të mundësuar votimin e qytetarëve pozitivë dhe të izoluar të COVID-it, përveç votuesve të tjerë të shtruar në spital, pasi që nuk u krijuan njësi të posaçme të votimit në institucionet shëndetësore. Kjo qasje është nëkundërshtim me standardet ndërkombëtare, si dhe me KodinZgjedhor “.
Z. Pierre Peytier, Zëvendës Shef i Misionit tha: “ENEMO vëzhgoinjë ambient shumë të tensionuar fushate, të prishur nga akuza dhegjuhë inflamatore midis kandidatëve, si dhe raste të grindjeve fizikemidis mbështetësve të ndryshëm të partisë. Fushatës i mungontemoderimi dhe u dëmtua nga akuza serioze për lidhje të garuesvezgjedhorë me krimin e organizuar dhe korrupsionin, blerjen e votave, presionin ndaj punonjësve të shtetit, frikësimin e votuesvedhe “kapjen e shtetit“. ENEMO vlerëson se pavarësisht nga saktësiae këtyre akuzave, të cilat duhet të hetohen nga autoritetet përkatëse, ato ndikuan ndjeshëm dhe negativisht në perceptimin e fushatës dheintegritetin e procesit zgjedhor. “
Z. Pierre Peytier, Zëvendës Shef i Misionit tha: “ENEMO vëzhgoinjë ambient shumë të tensionuar fushate, të prishur nga akuza dhegjuhë inflamatore midis kandidatëve, si dhe raste të grindjeve fizikemidis mbështetësve të ndryshëm të partisë. Fushatës i mungontemoderimi dhe u dëmtua nga akuza serioze për lidhje të garuesvezgjedhorë me krimin e organizuar dhe korrupsionin, blerjen e votave, presionin ndaj punonjësve të shtetit, frikësimin e votuesvedhe “kapjen e shtetit“. ENEMO vlerëson se pavarësisht nga saktësiae këtyre akuzave, të cilat duhet të hetohen nga autoritetet përkatëse, ato ndikuan ndjeshëm dhe negativisht në perceptimin e fushatës dheintegritetin e procesit zgjedhor. “
Për më tepër, ai shtoi: “Raportet e mediave treguan një numërincidentesh fizike që përfshinin armë zjarri dhe plagosnin disaindividë, gjatë javës së fundit të fushatës, dhe në një rast tragjikishtçoi në vrasjen e një politikani vendas. ENEMO dënon me forcë çdoformë të dhunës dhe ngre shqetësime alarmante në lidhje me pasojatnegative të ngjarjeve të tilla tragjike, kur bëhet fjalë për mjedisin e fushatës. ”
ENEMO thekson pozitivisht dispozitat dhe përkufizimet në KodinZgjedhor që synojnë parandalimin e keqpërdorimit të burimeveshtetërore. Po kështu, Komisioneri Shtetëror i Zgjedhjeve (SEC) mori një numër vendimesh në lidhje me abuzimin e mundshëm tëburimeve shtetërore në fushatë dhe lëshoi udhëzime në lidhje me këtë. Sidoqoftë, çështjet në lidhje me financat politike mbeten, siçjanë rreziqet e fondeve të zeza dhe “financimi në hije” i fushataveelektorale, mungesa e transparencës në lidhje me financimin e reklamave politike të faqeve të “palëve të treta” në mediat sociale, dhe mungesa e ndërmjetme raportet financiare të garuesvezgjedhorë përpara zgjedhjeve.
Znj. Peytier deklaroi: “Kjo deklaratë është e natyrës paraprake, nëpritje të numërimit përfundimtar dhe shpalljes së rezultateve dhebazohet në gjetjet e misionit të ENEMO nga 29 Mars deri më 25 Prill. Pas kësaj deklarate paraprake të gjetjeve dhe konkluzioneve, misioni do të vazhdojë pas zhvillimeve elektorale, përveç ankesavedhe ankesave të mundshme pas Ditës së Zgjedhjeve. Një raportpërfundimtar duke përfshirë një vlerësim të plotë të procesit dherekomandimet do të lëshohet brenda gjashtëdhjetë ditëve ngacertifikimi i rezultateve ”.
Misioni Ndërkombëtar i Vëzhgimit të Zgjedhjeve të ENEMO nëUkrainë 2020 për Zgjedhjet Lokale mbështetet financiarisht ngaNational Endowment for Democracy (NED)
