Që kur rastet e para të të infektuarve me Covid-19 u evidentuan në vend, jeta e qytetarëve është kufizuar për të parandaluar dhe për të ngadalësuar përhapjen e virusit në popullatë. Të vetmet aktivitete që aktualisht operojnë janë ushqimoret, furrat e bukës dhe farmacitë, ndërkohë që qarkullimi është kufizuar edhe me një fashë orare.
Ndalimi i aktivitetit ekonomik dhe social, jo vetëm në Shqipëri, por edhe në pjesën më të madhe të globit, ka bërë që shumë familje të mbyllen në shtëpi. Edhe pse mbetet ende e paqartë sa do të vijojë izolimi, tashmë shumë familje janë në vështirësi për mbulimin e shpenzimeve jetike që kanë. Ndër to përfshihen shpenzimet për ushqime, shpenzimet për energji elektrike, ujë dhe qira, si dhe shpenzimet e shëndetit.
Qeveria shqiptare ka deklaruar që do të mbështesë të vetëpunësuarit, por edhe gratë e tyre, me një asistencë në vlerën e pagës minimale në Shqipëri, prej 26 mijë lekësh, ose 52 mijë lekë për dy persona. Gjithashtu, pagesa e energjisë elektrike dhe ujit do të vijojë si normalisht, por që qeveria nuk do të aplikojë penalitete në rast të pagesave të vonuara për periudhën e izolimit. Ndërsa për sa i përket qirave qeveria nuk do të ndërhyjë në treg.
Por sa shpenzojnë familjet shqiptare për të mbuluar këto shpenzime bazike?
Një familje do të marrë një mbështetje prej 52 mijë lekësh, për të vetëpunësuarit dhe bashkëshorten. Kjo shumë është sa 70% e asaj që shpenzon mesatarisht një familje në vend, sipas INSTAT (rreth 76 mijë lekë).
Shpenzimet për ushqime dhe pije joalkoolike zënë peshën më të madhe në totalin e shpenzimeve që një familje mujore bën gjatë një muaji për të plotësuar nevojat që ka. Sipas INSTAT një familje shpenzon mesatarisht në një muaj 33,400 lekë për ushqime, ndërsa shpenzimet mesatare për banesën, ujin, energjinë elektrike janë rreth 8,000 lekë në muaj.
Gjatë kësaj periudhe familjet nuk mund të shmangin as shpenzimet për shëndetin, ku INSTAT përllogarit që çdo muaj shpenzojnë 3,100 lekë. Komunikimi mbetet gjithashtu i domosdoshëm në këtë periudhë kur të gjithë janë të izoluar dhe për të shpenzohet mesatarisht 2,800 lekë në muaj. Në total duhen rreth 47 mijë lekë në muaj për të mbyllur të gjitha këto shpenzime, pra nga shuma që do të merret ndihma teprojnë më pak se 5 mijë lekë kur heq shpenzimet e domosdoshme, duke u lënë shumë pak mundësi subjekteve të vogla që të paguajnë qiratë apo të mendojnë për taksat bashkiake, nga të cilat vetëm tarifa e hapësirës është pezulluar aktualisht.
Nga ana tjetër, përllogaritjet e INSTAT masin një mesatar të të gjitha familjeve. Situata do të jetë më e vështirë për familjet që jetojnë me qira. Jo të gjithë e kanë luksin që të jetojnë në pronën e tyre, sidomos familjet në kryeqytet, të cilat përballen edhe me qira të larta do ta kenë të vështirë që të përballojnë izolimin. Në Tiranë, qiratë e shtëpive fillojnë nga 25 mijë lekë, ndërsa Brenda unazës së Tiranës është e pamundur që të gjesh poshtë 30 mijë lekëve.
Kosto e jetesës në Tiranë është gjithashtu më e lartë, ku duhen për tëmbyllur muajin mesatarisht 89 mijë lekë, nga të cilat 40% për ushqime, pra rreth 35 mijë lekë. Edhe shpenzimet për ujë e drita janë më të larta në Tiranë, me rreth 12% të totalit ose rreth 11 mijë lekë, duke mos tepruar shumë për shpenzime të tjera të domosdoshme, apo për të mundësuar përmbushjen e detyrimeve të tjera për vijimësinë e biznesit, deri kur të rifillojë aktiviteti ekonomik normal.
Si ndahet shporta e shpenzimeve të familjeve
Në një situatë normale, një familje në Shqipëri shpenzon mesatarsiht 75,935 lekë, sipas të dhënave të INSTAT në Anketën e Buxhetit të Familjeve 2018. Rreth 44% të këtyre shpenzimeve e zënë shpenzimet për ushqime dhe pije jo-alkoolike, ndërsa në vend të dytë renditen shpenzimet për banesë, energji elektrike dhe ujë, me rreth 10.5% të totalit. Pas tyre peshën më të lartë e zënë shpenzimet për transport me një peshë prej 6.8%, ndjekur nga shpenzimet për mobilije dhe pajisje shtëpiake prej 5.8%, restorante dhe hotele 4.7%, veshje dhe këpucë 4.3%, komunikim 3.6%, pije alkoolike dhe duhan 3.5%, arsim 3% dhe argëtim 2.7%.
Në vitin 2018, qarku i Tiranës paraqet shpenzimet mesatare më të larta mujore për konsum. Një familje në qarkun e Tiranës shpenzon për konsum mesatarisht 88.691 lekë në muaj. Qarqet që paraqesin shpenzimet mesatare më të larta për konsum, pas qarkut të Tiranës, janë Durrësi me 75.744 lekë dhe Korça, me 74.319 lekë në muaj për familje. Qarqet me nivel më të ulët të shpenzimeve mesatare mujore për konsum janë qarku Dibër me 58.461 dhe Elbasan, me 63.847 lekë në muaj për familje./Monitor
