Çfarë e kërcënon jetën në planetin tonë? Me siguri, kriza aktuale e klimës është përgjigjja e saktë. Jo të gjitha kërcënimet ekzistenciale për të cilat duhet të shqetësohemi krijohen nga njeriu: disa nga këto plotësisht i shpëtojnë kontrollit tonë.
Asteroidet që rregullisht rrëshqasin Tokën (në raport me distancat kozmike) janë një kujtesë e vazhdueshme e faktit që ngjarja që 66 milion vjet më parë shkaktoi zhdukjen e dinosaurëve (dhe 99% të specieve të gjalla) mund të përsëritet herët a vonë.
Sidoqoftë, shumë më pak shqetësime janë supervullkanët e shpërndarë në të gjithë botën, të cilat mund të na befasojnë nga një moment në tjetrin, duke e vënë në rrezik ekzistencën tonë. Nëse ju duket se ky është një parashikim në prag të histerisë, merrni parasysh faktin që tashmë ka ndodhur që një shpërthim vullkanik kërcënoi mbijetesën njerëzore.
Megjithëse nuk mund të datojmë saktësisht, rreth 70,000 vjet më parë pati shpërthim të frikshëm (më i fuqishmi nga 25 milion vitet e fundit) të supervullkanit që shtrihet poshtë Liqenit Toba (afër Sumatra-s së sotme).
Shpërthimi e bëri klimën e planetit pothuajse të pabanueshme, duke ngritur 2,800 kilometra kub hir dhe pluhur në ajër. Pasojat ishin dramatike: në disa zona, temperatura ra nën 20 gradë dhe nga të gjithë njerëzit e pranishëm në Tokë (në atë kohë jo vetëm “sapiens” dhe përqendroheshin në një masë të madhe në Afrikë) mbeti pak më shumë se dy mijë.
Njerëzimi, sipas ekspertëve, arriti në prag të zhdukjes me atë rast. Sot, natyrisht, ne jemi jashtëzakonisht më të shumtë në numër dhe më të shpërndarë në çdo cep të Tokës, që e bën të pamundur që një shpërthim i tillë mund të fshijë njerëzimin. Sidoqoftë, megjithatë, kjo mund të ndryshojë jetën e njeriut ashtu siç e njohim sot.
Në botë, ka shumë vullkane që mund të shkaktojnë skenarë apokaliptik (përfshirë Vesuvius, Novarupta e Alaska, Pinatuba e Filipineve, Indonezianët Agung dhe Merapi, Nyiragongo të Republikës Demokratike të Kongos dhe të tjerët).
Por janë vetëm gjashtë, shpërthimi i të cilëve mund të ndryshojë rrënjësisht peizazhin për qindra kilometra dhe të ndikojë në klimën globale, me efekte potenciale kataklizmike. Nga këta supervullkanë (d.m.th., ata kanë një indeks të shpërthimit vullkanik të barabartë me 8 nga 8), një është për shembull Taupo i Zelandës së Re; i dyti është Liqeni Toba në Indonezi (përgjegjës për “zhdukjen e afërt” të 70,000 vjet më parë) dhe i treti – në të cilën vëmendja e ekspertit Bryan Ëalsh ishte përqendruar në një editorial të botuar në Neë York Times – është supervullkani në Yelloëstone (parku kombëtar amerikan i Wyoming).
Në 2.1 milion vitet e fundit, ky vullkan ka shpërthyer vetëm tre herë, më e fundit prej të cilave është rreth 640 mijë vjet më parë.Por çfarë do të ndodhte nëse diçka e tillë do të ndodhte përsëri sot? “Para së gjithash, do të binin tërmete me intensitet në rritje, një sinjal që magma nën Yelloëstone po shkon drejt sipërfaqes”, thuhet në NYT.
“Vullkanologët besojnë se një shpërthim në Yelloëstone do të varroste zona të tëra të Kolorados, Ëyoming dhe Utah rreth një metër nën hirin vullkanik. Në varësi të motit, një pjesë e madhe e Midëest do të merrte ende disa centimetra, dhe brigjet, ku jetojnë shumica e amerikanëve, do të mbuloheshin nga pluhuri, për shkak të përhapjes së hirit.
Të mbjellat do të shkatërroheshin, kullotat e kontaminuara dhe linjat e energjisë do të rrezikoheshin”.
Por kjo është vetëm ajo që mund të parashikohet brenda Shteteve të Bashkuara. Sipas disa modeleve, gazrat e emetuar nga vullkani do të përhapeshin në nivel global, duke bllokuar rrezet e diellit dhe duke shkaktuar rënie të temperaturave për disa vjet.
Reshjet do të binin në mënyrë drastike, duke shkaktuar një humbje të pyjeve tropikale. Sipas Fondacionit Evropian të Shkencave, kjo do të ishte “katastrofa më e madhe që nga krijimi i civilizimit”. Viktimat e një skenari të tillë apokaliptik mund të arrinin deri në 10% të popullsisë (dmth. 750 milion njerëz, më shumë se dhjetë herë vdekjet e shkaktuara nga Lufta e Dytë Botërore).
Pra, një katastrofë e tillë nuk do të ishte e krahasuar me asnjë fatkeqësi natyrore (ose jo), me të cilën njerëzimi është përballur ndonjëherë. Por duke marrë parasysh sasinë e vullkaneve dhe sidomos fuqinë dhe rreikshmërinë e disa prej tyre në Tokë, pse nuk ka ndodhur asnjë shperthim i tillë për dhjetëra mijëra vjet?
Arsyeja është e thjeshtë: Këto ngjarje janë jashtëzakonisht të rralla. Propabiliteti që vullkani në Yelloëstone të shpërthejë gjatë një viti është 1 në 730,000. Në përgjithësi, vlerësohet se ka pasur 42 super shpërthime në 36 milion vitet e fundit: një në 857 mijë vjet.Me pak fjalë, me gjithë skenarët apokaliptikë, kemi shanse të shkëlqyera që ta bëjmë gjumin e qetë, të paktën për pjesën tjetër të jetës që na ka mbetur.
